Antwerpen Fietsen

De Architectuurroute in tien blikvangers

Middelheimpark Antwerpen

Een stad als Antwerpen bestaat uit vlotjes op en naast elkaar gestapelde lagen geschiedenis. De 32 kilometer lange Architectuurroute laveert behendig langs vroeger en nu. Het is aangenaam fietsen door de deelgemeenten van ’t Stad. Deze route is vooral meer dan zomaar wat ‘gebouwen kijken’.

 

Verrassing om de Hoek: Water in Vlaanderen

Nieuwsgierigheid is een belangrijke drijfveer in dit vak. Het dreef me binnen in het Waterbouwkundig Laboratorium in de Berchemlei. Een gebouw uit de jaren ’30. Spontaan een rondleiding gekregen door de voormalige slachthallen van het leger waar nu gigantische maquettes worden gebouwd om ‘water’ te onderzoeken. Een greep: een onderzoek naar verzanding in de haven van Zeebrugge, hoe vissen migreren nabij sluizen, hoe water sneller door sluizen kan stromen, levensechte simulatoren waar moeilijke manoeuvres geoefend worden in de Belgische havens… Nooit geweten dat waterlopen in Vlaanderen zo interessant konden zijn. Wachtlijst om het Waterbouwkundig Laboratorium te bezoeken is meer dan een jaar. Enkel voor groepen. Aanrader!

 

 

Praktisch

*Afstand: 32 km

*Start: Grote Markt, Antwerpen.

Ga op de Grote Markt via de Suikerrui naar de Ernest Van Dijckkaai. Volg vanaf dit kruispunt de routewijzers naar rechts, richting het Steen.

*Bewegwijzerd: De route is bewegwijzerd met zeshoekige bordjes.

Architectuurroute

De bordjes hangen meestal hoog genoeg zodat geparkeerde wagens het uitzicht niet belemmeren.

*Parking: Antwerpen heeft een heel goed gratis ‘randparking’-beleid. Vanuit eender welke hoek van Vlaanderen je komt, je vindt altijd wel een gratis randparking van waaruit je vlot via het openbaar vervoer of met je fiets naar de binnenstad kan. Komende van West- en Oost- Vlaanderen stellen wij de Blancefloerlaan op Linkeroever voor. In de laan bevinden zich verschillende gratis P+R-parkings.

Fiets de Blancefloerlaan uit tot aan de Sint-Annatunnel, een voetgangers- en fietserstunnel onder de Schelde gebouwd in 1933. Op de rechteroever fiets je dan naar links via de winkelstraten of langs de Schelde tot op de Grote Markt.

 

Lefgozers in Antwerpen

Waar we de drukte van de stad inruilen voor de rust van de randgemeenten komen we in een heel andere fietstocht terecht. In de randgemeenten fietsen we langs hoven van playsantiën, de luchthaven en opnieuw in gebruik genomen forten. Antwerpen heeft zoveel te bieden dat je gemakkelijk een weekend kan uittrekken om deze fietstocht te doen.

Een stad als Antwerpen biedt continu prikkels. Een prachtige gebouw, een park met duizelingwekkende bomen of gewoon de mensen die er nu eens als een hipster bijlopen, dan weer als een yuppie of af en toe als iemand die niet in een vakje te duwen is. De stad is een onuitputtelijke bron van inspiratie. Had elke stad maar het lef een bewegwijzerde fietsroute te creëren op zijn grondgebied.

Wij kozen tien opmerkelijke tussenstops:

 

1 Schoon Verdiep

Startpunt van de fietstocht. Naast de Brabofontein heb je een mooi zicht op dit 450 jaar oude gebouw in Vlaams-Italiaanse renaissancestijl. Architect was Antwerpenaar Cornelis Floris De Vriendt. Hij was ook actief als beeldhouwer en creëerde onder andere de 18 meter hoge sacramentstoren die aan de ingang van de kerk van Zoutleeuw staat. Op het gelijkvloers werden in de beginjaren winkels en magazijnen ondergebracht. De opbrengst van de verhuur moest voor een deel de zware kosten van de bouw compenseren.

Stadhuis 't Schoon Verdiep in Antwerpen

De fietsroute start aan het stadhuis ’t Schoon Verdiep.

Het ‘Schoon Verdiep’ verwijst naar de eerste verdieping waar onder andere de burgemeester zetelt. De tweede verdieping heeft heel wat minder franjes.

 

2 Mooiste museum van het land

Antwerpen heeft het afgelopen decennium geïnvesteerd in ‘leefbaarheid’. Eén van de successen op dat vlak is de ontwikkeling van de wijk ’t Eilandje. Het MAS, het Museum aan de Stroom, opende pas in mei 2011 zijn deuren en meteen kwam een nieuwe dynamiek op gang in deze buurt met hippe bars, aantrekkelijke kantoorruimtes, herwaardering van de oude pakhuizen zoals met het Felixarchief…

Museum aan de Stroom (MAS) in Antwerpen

De opening van het Museum aan de Stroom zorgde voor een nieuwe stimulans voor de omliggende wijk ’t Eilandje.

Het MAS bevat een gratis gedeelte en een betalend gedeelte. Gratis zijn onder andere het panoramaplatform bovenaan, de boulevard, het kijkdepot en de paviljoenen voor het MAS. Vanaf het panoramaplatform heb je een machtig zicht op de historische binnenstad en een groot deel van de haven. Het platform is dagelijks open van 9.30 uur tot middernacht.

Een verdieping in het MAS

Een verdieping in het MAS.

Het betalend gedeelte kost je 10 euro en herbergt vijf toffe musea. De tentoonstellingen wisselen vaak. Invalshoek is altijd ‘de wereld in Antwerpen en Antwerpen in de wereld’. Het MAS heeft 470.000 museumstukken in voorraad. De musea zijn open van 10 tot 17 uur.

Kijk vanop de vijfde verdieping eens naar beneden naar het plein voor het MAS. Je ziet er de mozaïek ‘Dead Skull’ van kunstenaar Luc Tuymans. Hij maakt hiermee de link naar de gouden eeuw van Antwerpen, want op de grafsteen van de Vlaamse meester Quinten Metsijs (1466 – 1530) in de O-L-Vrouwekathedraal (nu replica – origineel in Antwerpse kunstacademie) prijkt ook zo’n doodskop.

Architecten van het MAS zijn Neutelings Riedijk Architecten uit Rotterdam. Ze hebben het eerste deel van hun naam niet gestolen. In de eerste maanden toen het gebouw klaar was, ‘neuten’ ze dat het niet mocht gefotografeerd worden omwille van het portretrecht. Met andere woorden, wie het MAS fotografeerde – een publiek gebouw nota bene – moest portretrechten betalen. Een recente wet maakt komaf met dit soort belachelijke toestanden.

Binnenstad Antwerpen vanaf het panoramadak van het MAS

Uitzicht op de binnenstad vanaf het panoramadak van het MAS.

Uitzicht vanaf het panoramadak van het MAS.

Uitzicht op ’t Eilandje en een deel van de haven vanaf het panoramadak.

3 Skaten in Park Spoor Noord

Niets doet nog herinneren aan het rangeerstation van de NMBS dat hier vroeger lag. Park Spoor Noord, een groene long tussen de wijken Dam, Stuivenberg en Seefhoek, opende in de zomer van 2009. Het project had heel wat voeten in de aarde, te meer door de bedenkelijke reputatie van de omliggende buurten. Al snel omarmde de Antwerpenaar het park zonder bomen. Op zonnige dagen lijkt het wel alsof heel Antwerpen hier verzameld. Van een eventuele ‘bedenkelijke reputatie’ is geen sprake meer. “Park Spoor Noord moet een sociale ruimte zijn”, stelt de Italiaanse ontwerper Studio Secchi-Viganò. De Architectuurroute passeert het skatepark waar in bowls wordt geskatet. Machtig om de tricks en moves gade te slaan. Onder de brug vind je enkele prachtige staaltjes van pure graffitikunst.

 

4 Wonen in de winter, lente, zomer en herfst

Wees alert bij het fietsen door de stad. Je bent zo een prachtig gebouw of museum gepasseerd (Het kunstwerk van Panamarenko op het Sint-Jansplein! De Chinese Poort! De Zoo! Centraal Station!)

Panamerenko Sint-Jansplein Antwerpen

Een Panamarenko op het Sint-Jansplein.

In de residentiële wijk Zurenborg staat het ene prachtige bouwwerk tegen het andere. De wijk is beschermd als stadsgezicht. Eind negentiende eeuw gaf de toenmalige bouwmaatschappij, de Naamlooze Maatschappij van het Oostkwartier – een soort sleutel-op-de-deur – firma – opdracht aan tal van Antwerpse architecten ‘hun ding’ te doen. Joseph Bascourt (1863 – 1927) creëerde op het kruispunt van de Generaal Van Merlen- en de Waterloostraat vier op elkaar gelijkende hoekhuizen. Hij doopte ze ‘Herfst’, ‘Winter’, ‘Zomer’ en ‘Lente’.

Vier seizoenen in Zurenborg

Het ‘zomer’ – hoekhuis in Zurenborg.

De architectuur in Zurenborg is een verzameling van alle stijlen die in die tijd (1890 – 1914) gangbaar waren, zoals art nouveau, neoclassicisme en vele andere. Nu eens verbluffend, dan weer bombastisch of karikaturaal.

 

5 Wetenschap van water

Het Waterbouwkundig Laboratorium in de Berchemlei 115 in Borgerhout spreekt tot de verbeelding. De ingang verbergt een geheim. Althans, zo lijkt het wel als je de immense loodsen betreedt bedoeld om realistische schaalmodellen te kunnen ontwerpen. Dat is meteen ook de reden van zijn bestaan sinds 1933.

Waterbouwkundig Laboratorium

Ingang van het Waterbouwkundig Laboratorium.

We citeren auteur P. De Laet in ‘Waterbouwkundig Laboratorium 75 jaar’ over het ontstaan van het labo: ‘Waarnemingen van de natuurlijke fenomenen bleken niet voldoende om de invloed van bepaalde waterbouwkundige werken op de waterbeweging te kunnen voorspellen of om een keuze mogelijk te maken tussen verschillende alternatieve oplossingen. Experimenteel onderzoek, gesteund op vernuftige methodes en verfijnde meettechnieken, helpt bij de keuze en de realisatie van deze grote infrastructuurwerken’.

Het Waterbouwkundig Laboratorium werkt aan 200 lopende projecten, gaande van waterbouwkundige constructies onderzoeken tot het beheer van de waterstand in Vlaanderen. Het schaalmodel van de haven van Zeebrugge springt in het oog. Over verzanding en een extra muur rond de haven. Of het project rond vismigratie waarbij vistrappen worden gebruikt. En de 360° vaarsimulator is al helemaal te gek.

Een bezoek (max. 25 personen) kost 100 euro en kan enkel op donderdagnamiddag van 14 tot 17 uur.

 

6 Vlucht uit Antwerpen

Deurne was een eeuw geleden een kleine dorpskern met daarrond bossen, boerderijen en kastelen. De ‘Hoven van Plaisantiën’ drukken nog steeds hun zachte groene stempel op het landschap. Het Boekenbergpark bijvoorbeeld, met zijn bizarre ‘grottencomplex’, is beslist een zijsprongetje waard. De fietstocht passeert de zijkant van het park. In de ecologische zwemvijver wordt elke winter door de Deurnese IJsberen een duik genomen.

Een van de meer opvallende gebouwen in Deurne is de luchthaven in de Luchthavenlei. In 1923 werd hier voor het eerst gevlogen. Luchtvaartpionier Jan Olieslagers (1883 – 1942), ‘den Antwerpschen Duvel’, lag mee aan de basis van de luchthaven. De man heeft meer wereldsnelheidsrecords op zijn naam staan dan de Nieuw-Zeelander Burt Munro. Anthony Hopkins had beter over het leven van Olieslagers een film gemaakt.

Links van het gebouw bevindt zich het Stampe en Vertongen – luchtvaartmuseum. Het vliegtuigbouwbedrijf Stampe en Vertongen werd in 1922 opgericht en sloot in 1940 de deuren. Vooral in zijn beginjaren genoot het heel wat faam. In het museum worden vooral WOI-toestellen tentoongesteld. Je kan er ook de legendarische SV-4b en een V1 bekijken, of plaatsnemen in een Fouga Magister jet. Het museum is elk weekend open in de namiddag van 14 tot 17 uur. Volwassenen betalen 3 euro.

Waarom stampten Stampe en Vertongen een vliegtuigbouwbedrijf uit de grond? Volgens Paul Soons, directeur van het museum, rolden oorlogsvliegers Stampe en Vertongen als bij toeval in de luchtvaartindustrie. “De WO I-toestellen in ons museum illustreren de periode waarin Stampe en Vertongen actief waren als oorlogspiloten, en droomden van het opstarten van een eigen vliegschool.  Leren vliegen was nog vaak een kwestie van – letterlijk – vallen en opstaan.  Ze zijn begonnen met Duitse aflatertjes, later zijn ze Engelse lestoestellen gaan assembleren.  En zo zijn ze uiteindelijk – steeds op zoek naar beter – zelf machines gaan bouwen.  De Stampe en Vertongen 4b – een lesvliegtuig dat zowel voor civiele klanten als voor de Belgische Luchtmacht werd gebouwd – was dan het neusje van de zalm. Aan dit toestel dankt de firma zijn naambekendheid. Doordat het zo’n schitterend vliegtuig was/is, zijn er nog steeds wereldwijd een 120-tal toestellen vliegwaardig. “

7 De illusie van Fort V

Eigenlijk kan je niet door en rond Antwerpen fietsen/schrijven zonder het over de Fortengordel te hebben. In Edegem passeren we Fort V. De toegang bevindt zich op de Fort V-laan (niet op de route).

Antwerpen is een militair strategisch belangrijke plaats omwille van de haven. Halfweg de negentiende eeuw besliste de jonge neutrale Belgische staat dat Antwerpen beter moest beschermd worden. Kapitein – later generaal – Brialmont (1821 – 1903) ontwierp een keten van acht forten, van Wijnegem tot Hoboken. Fort V kwam in Edegem te staan. Er werd aan gewerkt van 1859 tot 1864. Later kwamen nog forten rond Antwerpen bij.

Brialmont mag dan wel de Belgische Vauban genoemd worden, zijn forten hielden het niet lang uit. Al bij de eerste confrontatie met een vijand – De Duitsers in 1914 – bleek dat het ongewapend beton van de forten niet bestand was tegen de Dikke Berta-kanonnen. De forten sneuvelden al snel, Antwerpen volgde. Na de Eerste Wereldoorlog deden de forten dienst als kazerne.

Nu zijn de forten groenzones waar je rustig kan wandelen.

 

8 Park vol beelden

Het Middelheimpark in de Middelheimlaan is een oase van versteende rust middenin in de stad. Het museumpark bevat een unieke collectie beeldende kunst en is volledig gratis toegankelijk. Je kan ook een gratis app downloaden om het park te bezoeken. Het Nachtegalenpark waar we even later ook door fietsen sluit mooi aan op het Middelheimpark.

Het beeldenpark is ontstaan uit een biënnale die vanaf 1989 permanent werd. De collectie wordt steeds verder uitgebreid met beelden van onder andere Georges Minne, Rodin en Ai Weiwei.

In het Nachtegalenpark passeren we een dierenpark met geitjes en damherten en bevindt zich ook een grote speeltuin. Dit is een kasteelpark sinds de dertiende eeuw. Eens we uit het Nachtegalenpark zijn, komen we weer meer in verstedelijkt gebied.

Middelheimmuseum

Het Middelheimmuseum is een fantastische beeldentuin. (foto Middelheimmuseum)

 

9 Vlinderpaleis

Een spel van licht en glas domineert de Bolivarplaats. Het gerechtsgebouw van Antwerpen, het Vlinderpaleis, blinkt altijd. Zes glazen vleugels van vier verdiepingen hoog, een soort van ‘punthoeden’, typeren dit prachtig bouwwerk die terecht al in de prijzen viel. Architect is Richard Rogers (83) die eerder al het Centre Pompidou in Parijs mocht ontwerpen. Het Vlinderpaleis is meestal vrij toegankelijk, maar niet op elke plaats kan je vrij rondlopen. Een rondleiding is enkel mogelijk op afspraak.

Bolivarplaats gerechtsgebouw van Antwerpen

We maakten het opzettelijk druk op deze foto. De bolivarplaats verandert binnenkort van uitzicht.

De lofzang over dit glazen gebouw laten we bezingen door de Regie der gebouwen: “Het gerechtsgebouw oogt groots maar subtiel, waarbij een gunstig vertoonde monumentaliteit wordt gecombineerd met een respect voor de menselijke schaal (…)”.

 

10 Consulaat van Chili

De heropening van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten op de Leopold De Waelplaats is voorzien voor 2019. Architect Dikkie Scipio creëert er naar eigen zeggen “twee verschillende werelden in één gebouw.”

Achter het Museum voor Schone Kunsten in de Plaatsnijdersstraat wordt met zuilen het verhaal van de Spaanse Reconquista verteld.

Deze zuilen staan precies op de plaats van waaruit Willem van Oranje en Philips van Marnix van Sint-Aldegonde regeerden vanuit de oude dwangburcht tijdens de opstand van de zeventien Nederlanden. Antwerpen was er de virtuele hoofdstad van.

Onze aandacht gaat vooral uit naar een speciaal terras op de hoek van de Plaatsnijdersstraat en de Schildersstraat. Het lijkt wel of hier een boot uit de hoek op de eerste verdieping van het huis komt. Het art nouveaugebouw – toepasselijk ’t Bootje gedoopt – is een beschermd monument en dateert van 1901. Sinds 2010 huist hier het Chileens consulaat. De bouwheer Roeis was een meer dan bemiddelde scheepshersteller voor houten boten. Architect Frans Smet-Verlas liet daarom heel opvallend een scheepsboeg uit het huis komen.

't Bootje in Antwerpen

’t Bootje is nu het Consulaat van Chili.

 

Winston Churchill: “We vormen onze gebouwen, daarna vormen zij ons”

 

De Schelde door Antwerpen

Niet alleen gebouwen maken de stad, ook de Schelde heeft Antwerpen mee vorm gegeven.

 

(Marijn Follebout, 28 juni 2016)

Wat vind jij van de Architectuurroute? Laat het hieronder gerust weten.

 

De Architectuurroute kruist:

*Fietsroutes:

– LF2 Stedenroute (340 km), van Amsterdam naar Brussel

– LF51 Kempenroute (120 km)

– Brialmontroute (44 km) en verkorting 1 (17 km) en verkorting 2 (25 km)

– Verschillende Havenroutes (10 tot 60 km): gratis te verkrijgen via de dienst Toerisme van Antwerpen op de Grote Markt. Vraag naar de havenfietskaart.

*Autoroutes:

– Havenroute (32 km)

*Wandelroutes:

– Koude Beekpad (13,3 km) vanaf Hoeve Dieseghem in Mortsel.

Laat een reactie achter