Antwerpen Fietsen

Brialmontroute: De Fortengordel rond Antwerpen

Brialmontroute

In 2012 won Antwerpen de titel van beste fietsstad van Vlaanderen. De driejaarlijkse prijs mag wat mij betreft opnieuw naar de sinjorenstad gaan. Ontdek het zelf tijdens het fietsen van de Brialmontroute (44 km) die het voorstedelijk gebied van Antwerpen aandoet langs mooi uitgebouwde fietspaden en groene assen en tegelijk een interessant vleugje erfgoed weet mee te geven.

 

Verrassing om de hoek: Het wandelnetwerk van Borsbeek

In 1998 stroomde de Koude Beek een laatste keer over. Twee overstromingsgebieden moeten er voor zorgen dat het centrum van Borsbeek voortaan gevrijwaard blijft van overlast. De vallei van de Koude Beek en de omgeving van Fort III lenen zich sinds deze ingrepen uitstekend voor een wandelnetwerk, waarschijnlijk het kleinste van ons land, op een oppervlakte van 20 ha. Een totaal van 25 knooppunten verbinden het mooie en vooral rustige wandelgebied. De kaart is gratis verkrijgbaar op het gemeentehuis. Je kan er ook voor kiezen het Borsbekenpad (aangeduid met rode pijlen) te volgen door het gebied. Het is 5,5 km lang en passeert de voornaamste punten. Borsbeek maakt deel uit van het landschapspark Zuidrand.

 

 

Praktisch

*Afstand: 44 km

*Bewegwijzerd met zeshoekige bordjes

*Gratis parking: Schroeilaan in Hoboken, ter hoogte van het station Hoboken-Polder.

*Start: Fiets via de spoorovergang aan het station naar links in de Berkenrode Lei. Neem de eerste straat links, de Cdt. Van Laethemstraat. Vanaf hier bevind je je op de route.

*Einde: Terug in Hoboken sla je op het einde van de Fodderiestraat naar links in de Berkenrode Lei. Fiets via de spoorwegovergang terug naar je wagen.

*Onderweg: Omleidingen bij wegenwerken of evenementen worden steeds aangeduid.

*Er is een bewegwijzerde verkorting (25 km) van de route mogelijk.

*Nog meer? De fietsbrochure ‘Herover de forten’ bevat zes fietslussen via knooppunten en is gratis beschikbaar bij de toeristische diensten in Antwerpen of hier te downloaden.

 

Een man met een plan

Antwerpen was al sinds de zestiende eeuw een vestingstad waar de geuzen, de Hollanders en Napoleon strategisch voordeel in zagen. In 1859 besliste België om van Antwerpen een uitwijkplaats, een Nationaal Reduit zoals dat toen heette, te maken. Bij eventuele onlusten of invallen konden de regering en het leger lange tijd stand houden in Antwerpen. Althans dat was de bedoeling.

In 1860 begon kapitein Henri Alexis Brialmont, de Belgische Vauban, een netwerk van forten te bouwen rond Antwerpen. De fortengordels lagen in drie kringen om de stad. De bewegwijzerde Brialmontroute doet twee van deze halvemaanvormige cirkels aan.

De fortengordels waren aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog afgewerkt. De Duitse granaten legden de forten al na enkele dagen het zwijgen op. Na de oorlog deden de forten dienst als kazerne. Fort 4 in Mortsel zelfs tot het jaar 2000.

Fort II Brialmontroute

Fort II aan de binnenzijde. De natuur krijgt stilaan de overhand in het militair erfgoed.

 

Uniek natuurgebied

Antwerpen heeft een boon voor fietsers. Op deze zonovergoten lentedag vullen de brede fietspaden langs de invalswegen naar de provinciehoofdstad zich vooral met bakfietsen en wielertoeristen.

Na amper 2 kilometer nemen we net voor de ring rond Antwerpen een klein fietspad naar rechts. Het is het begin van een kilometerslange fietsstraat langs de drukke ring. Het fietspad baadt in het groen.

Het is niet toevallig dat de Brialmontroute de ring volgt tot aan het Rivierenhof in Deurne. De binnencirkel van de forten lag tot begin jaren ’60 op dit traject. De forten waren verbonden met een aarden omwalling. Veel van het puin van deze forten ligt onder de Hobokense Polder waar onze wagen staat geparkeerd.

Het eerste deel van de route doet verschillende parken aan, zoals het Nachtegalenpark, Park Brilschans en Wolvenberg, het enige natuurgebied in de Antwerpse binnenstad.

Fietsstraat Antwerpen

Aparte fietsstraten rond het centrum van Antwerpen zijn een groot pluspunt voor de mobiliteit in de stad.

 

 

Wijnegem Shopping Center

Via het indrukwekkende kasteel Sterckshof komen we in het Rivierenhof, een groene long van 130 hectare in Deurne. Vooral de Rozentuin met zijn 8400 rozelaars van 340 verschillende variëteiten springt in het oog. Koning Albert I houdt een waakzaam oogje in het zeil. Achter de rozentuin ligt een kinderboerderij.

Rozentuin Rivierenhof

Koning Albert I kijkt uit over de Rozentuin van het Rivierenhof.

 

Al gemerkt dat sommige fietspaden op het traject naar voormalige wielergoden zijn genoemd? In Wijnegem bijvoorbeeld fietsen we op het Karel Verbist pad. De wielerkampioen (1883 – 1909) stierf op de piste.

Tussen Wijnegem en Hoboken bouwde Brialmont acht bakstenen forten, de tweede verdedigingsgordel. Op de grondvesten van het fort I werd het Wijnegem Shopping Center gebouwd. Zeer de moeite om er binnen een kijkje te nemen. Liefst 250 winkels hebben er hun thuisbasis en er zijn plannen om een derde etage aan toe te voegen.

 

Blotevoetenpad in Fort IV

Na het eerder residentiële Wijnegem komen we in het landelijke Wommelgem waar we dwars doorheen Fort II fietsen. Na de Tweede Wereldoorlog fungeerde de bakstenen constructie als kazerne en werkplaats. Nu is het een parkgebied. Elke laatste zaterdag van de maand kan je om 14 uur aansluiten bij een gegidste rondleiding door het fort. Start is aan het lokaal van de gidsen.

Fort II

De route loopt door Fort II.

 

De omgeving van Fort III in Borsbeek oogt minder verwilderd. In de vallei van de Koude Beek is een wandelnetwerk uitgestippeld (zie bovenaan). Fort III is het eerste fort dat werd gebouwd in deze gordel. De buitenzijde heeft een galerij met schietgaten en kanonopeningen. De latere forten hebben dat niet.

Fort III in Borsbeek

Fort III in Borsbeek is het oudste van de acht forten.

 

Het best bewaard is Fort IV in Mortsel. Het leger gebruikte het tot 2000. Nu is het een beschermd monument. We

Fort IV Mortsel

Fort IV is het best bewaard van de acht forten.

fietsen even door tot aan de hoofdingang waar aan de hand van pancartes verleden, heden en toekomst van de forten wordt geschetst. Op zat-, zon- en feestdagen zijn ook de andere zalen van het bezoekerscentrum van 14 tot 16 uur toegankelijk. Het korte blotevoetenpad op de heuvel verwacht je niet in deze setting. Regelmatig vinden binnen het fort evenementen plaats.

Na Fort IV storten we ons weer in de stadsdrukte. De Doolhoflaan doet het traject door het mooie centrum van Mortsel alle eer aan. In Edegem bevinden we ons weer in het landschapspark Zuidrand. In Fort VI huist nu een deel van de universiteit van Antwerpen en een topsportschool.

Het leuke aan de Brialmontroute is dat je her en der via onverharde paden verrassende wegen inslaat. Telkens je in de omgeving van een fort komt, bevind je je in het groen. Dat is zeker het geval bij het niet toegankelijke en dichtbegroeide fort VII in Wilrijk. De forten waren ooit bedoeld om de vijand buiten te houden, nu zijn het parels in het voorstedelijk landschap. Ze maken van de Brialmontroute een reis vol hoogtepunten.

Richting fort VIII passeren we nog het wielercentrum Antwerpen in Wilrijk. Er is een wielerpiste, BMX-parcours en skeeler-ovaal. Inkom is gratis. In het café kijk je zo op de verhoogde piste. Een halve dag op de piste kost 2 euro. Toch wel een leuke ervaring om als onervaren fietser in de sporen van illustere pistiers als Karel Verbist te rijden.

Fort VIII in Hoboken is goed bewaard omdat het dicht bij de industriezone lag. Het werd dan ook weinig gebruikt omdat het risico te groot was. Nu is het een beschermd monument met groenzone. Hoboken is om meerdere redenen interessant. Onder de polder liggen immers de resten van verschillende afgebroken Brialmontforten. Wie een wondere wereld aan de rand van de stad wil ontdekken, kan zich nog wagen aan de 7,5 kilometer Hobokense Polderwandeling, ooit wandeling van het jaar in de provincie Antwerpen.

(Marijn Follebout, 9 mei 2017)

Wat vind jij van de Brialmontroute? Laat het hieronder gerust weten.

Laat een reactie achter