Kommiezenroute in Menen: Niets aan te geven?

De Kommiezenroute (50 km) volgt de loop van de Leie voor je het wondermooie Frans-Vlaanderen intrekt. Grenzen vervagen als je vlotjes in en uit België hopt via oude smokkelaarspaadjes. Veel afwisseling tijdens deze eerder rustige fietstocht door een stukje onbekend Vlaanderen.

 

Verrassing om de hoek: Grensgedicht

Waarom mag het meest ideale land geen grenzen hebben?

Grenzen zijn lang niet altijd begrenzend.

Ze bieden in tijden van tirannie uitwijkmogelijkheden.

Ze bieden kans op een nieuw begin en heel vaak

op een nieuw leven.

(Jozef Deleu, 1988)

Dit gedicht staat pal op de grens met Frankrijk. Je ziet het als je het witte gebouw van uitgeverij Ons Erfdeel passeert (zie punt 8 op de kaart).

Het roept spontaan het beeld van de kleine Aylan bij me op, aangespoeld. Het lijkt alsof hij ligt te slapen op het zachte kussen van het strand. Tirannie dreef zijn gezin in de armen van mensensmokkelaars. De kleine jongen kreeg geen kans op een nieuw leven. Hoeveel naamloze zielen rusten op de bodem van de Middellandse Zee, de grens binnen handbereik?

 

De Kommiezenroute wordt bewegwijzerd met zeshoekige bordjes.

In Vlaanderen met deze:

In Frans-Vlaanderen met deze:

Een kommies is een Vlaams synoniem voor een douanier. Een Gabelous is Frans dialect en ook synoniem voor douanier.

De route is over het algemeen goed bewegwijzerd, met uitzondering van een stuk in Wervicq-Sud (zie verder tekst in het rood).

Parking: Lauwsestraat, vlakbij kruispunt met Preshoekstraat, in Aalbeke. Kant van de weg.

Alternatieve parkings:

• Parking restaurant en visvijvers Biezeveld: Knokbeeklaan 86 in Lauwe
• Parking aan de kerk van Wervicq-Sud (Frankrijk)

 

Groei van een stadsrandbos

We starten de fietsroute (punt 1 op de kaart) op het kruispunt van de Lauwsestraat en de Preshoekstraat in Aalbeke, een deelgemeente van Kortrijk. Dit is het dichtste punt bij de rest van Vlaanderen en gemakkelijk te bereiken vanaf snelweg E17 of snelweg E403.

Het nieuwe Preshoekbos trekt de aandacht. Dit stadsrandbos van Kortrijk is in volle ontwikkeling, maar nu al kan je er korte wandelingen in maken.

Een trage weg leidt ons langs de visvijvers van het goed verborgen restaurant Biezeveld in Lauwe. “We komen hier regelmatig vissen”, vertelt een dame uit Bousbecque, Frans-Vlaanderen. “Hier zit behoorlijk wat vis en het is hier nog rustig. We zitten hier graag.”

De gouden rivier

‘Wonen aan het water’ is een recente marketingtruc van makelaars om nieuwe woningen te verkopen. Elke zichzelf respecterende rivier in Vlaanderen telt verschillende ‘Wonen aan het water’- projecten. Water creëert rust… en trekt net daarom hardwerkende mensen aan. Wij passeren enkele van die woonprojecten in Wervik en Lauwe, deelgemeente van Menen.

 

Op de vroegere bedrijfssite van het textielbedrijf De Witte Lietaer (punt 2 op de kaart) worden 270 wooneenheden en een cultureel centrum opgericht. Het zal Lauwe ongetwijfeld een duw in de rug geven. De projectontwikkelaar heeft het goed gezien: Op de 15 hectare grote bedrijfssite voorziet hij 7 hectare groen.

Wie nu al een hongertje heeft, kan terecht op een van de vele idyllische picknickbanken langs de Leie op grondgebied Menen.

De Leie is 202 km lang waarvan 109 km in België. De rivier ontspringt in Noord-Frankrijk in het piepkleine plaatsje Lisbourg en mondt uit in de Schelde in Gent. De Leie betekent in het Keltisch ‘vloeiende’. In vroeger tijden kende de Leie een grillig verloop met vele meanders. Lange stukken werden rechtgetrokken. Tot begin twintigste eeuw werd aan de oevers van de Leie volop aan vlasteelt, textielnijverheid, steenbakken en brouwen gedaan. Slechts heel af en toe zie je hier nog iets van terug tijdens de fietstocht. Het roten van het vlas (= het blootstellen van vlas aan water) zorgde voor een gouden glans in de Leie, vandaar zijn bijnaam de ‘Gouden Rivier’. Roten van vlas was bijzonder milieuonvriendelijk. In 1943 al werd het verboden. Het visbestand is de laatste decennia aan een opmars bezig.

Een van die picknickplaatsen is het Diefhondbos, een voormalig stort.

In 1885 werd op deze plaats een meander van de Leie afgesneden. In de oude bedding werd huisvuil gestort van Menen en de omliggende gemeenten. Het storten eindigde op 21 oktober 1983. Eind november 1985 werd de eerste boom er geplant. Pas sinds 2014 is het Diefhoekbos volledig afgewerkt en kan je er wandelen.

 

Je ziet het niet in het landschap, maar vlak voor je Menen bereikt passeer je de plaats waar ooit het kasteel van de Heren van Halewijn heeft gestaan.

In 1971 werd in Menen de Leie rechtgetrokken. Bij het graven van het nieuwe tracé stootten werklui op de resten van het veertiende eeuws kasteel van de familie van Halewijn. Deze ridderfamilie was in dienst van de graaf van Vlaanderen. Het waterkasteel toont grote gelijkenissen met het 16^e eeuwse waterkasteel Cleydael bij Aartselaar. Je passeert er tijdens de Baksteenroute. Het kasteel kende een strategische ligging in een bocht van de Leie. Zo konden de inwoners de doorvaart controleren en tol heffen. In 1488 werd het kasteel vernield en in 1579 werd het met de inname van Menen door de Schotten volledig vernield. De Schotten namen toen Menen in op vraag van de Staatsen (lees: de Nederlanders). Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werden in en rond Menen wel vaker zware slagen geleverd.

 

Eerste stukje Frankrijk

In Menen moet je onder de brug door. Eens voorbij de brug zitten we een stukje in Frankrijk en verandert de aanduiding in ‘Circuit des Gabelous’. Aan café de Capitainerie moet je links een grindweg nemen. Het pad is afgesloten met een slagboom met in koeien van letters ‘privé’ op. Trek je daar niets van aan. We hebben van de eigenaar persoonlijk de bevestiging gekregen dat dit een openbaar wandel- en fietspad is. Het bord moet gemotoriseerde voertuigen weghouden. Dit wordt wel vaker toegepast in Frankrijk. Alles is er zogezegd ‘privé’.

Onder aan de sluis van Menen zien we een kudde megakarpers gretig happen in het water. Indrukwekkend schouwspel. Aan de overkant staan we weer op Belgisch grondgebied.

Lusje Menen

Via de oude vestingen van Menen – nu wandel- en fietspad – komen we in het centrum van Menen (punt 3 op de kaart). De tocht door het centrum is niet meer dan een klein lusje, want in principe start de Kommiezenroute aan stadsmuseum ’t Schippershof .

Het museum is gesloten op maandag en dinsdag. De vaste tentoonstelling gaat over de bewogen geschiedenis van Menen. Tussen 1578 (Tachtigjarige Oorlog) en 1830 werd de stad maar liefst 22 keer belegerd. Het leidde tot een enorme verarming. Veel inwoners trokken al in 1578 naar de Noordelijke Nederlanden. De meesten vestigden zich in Haarlem in Noord-Nederland waar ze hun linnennijverheid verder zetten en er zo mee voor zorgden dat dit kleine stadje tot bloei kwam.

Via de vesten fietsen we naar de Oude Leie. We zien de beroemde Kazematten in de Oude Leielaan. Dat zijn bomvrije ruimten in de vestingen. Elf Kazematten dateren uit de Hollandse periode (1817 – 1830). Twee gaan terug tot de periode van de Franse fortenbouwer Vauban (1679 – 1689). In de Kazematten werden levensmiddelen opgeslagen. Tijdens beide wereldoorlogen werden ze gebruikt als schuilplaats.

 

 

Plaatjes draaien

Langs de Oude Leie, een bocht in de rivier die werd rechtgetrokken, ligt het Jukeboxmuseum op de site Roussel, een verlaten bouwmarkt. Een betonnen takelbrug uit 1946 herinnert nog aan het feit dat hier ooit boten voeren. In het swingende museum tref je wel meer dan honderd jukeboxen, duizenden singles en 350 radio’s daterend van 1920 tot 1950. Het museum is één zondag per maand vrij toegankelijk (6 euro inkom). De rest van het jaar moet je reserveren als groep.

 

 

Via de industriezone komen we weer bij de Leie. We blijven de rivier volgen tot in Wervik.

Twee Wervikken

Wegens werken langs de Leie in Wervik (‘Wonen aan het Water!’) volgen we de omleiding door de binnenstad (punt 4 op de kaart). Wervik is een van de oudste steden van ons land. Het was al bewoond door de ‘oude Belgen’ en lag langs de Romeinse handelsroute van Kassel naar Bavay.

Wervik straalt een zeker vakantiegevoel uit. In het centrum heb je enkele toffe cafés. Onze voorkeur gaat uit naar ’t Kapittel in de Ooievaarstraat omwille van zijn bierkaart en tof terras. Je passeert er aan als je de markt verlaat.

Via de brug over de Leie bevinden we ons in Wervicq-Sud in Frans-Vlaanderen (punt 5 op de kaart).

 

 

 

 

 

Ontbrekende wegwijzers

De route draait achter de kerk door, daarna naar links in de Rue de l’Abbé Bonpain. We draaien de D2945 naar links op en nemen meteen de eerste straat rechts Avenue de la Victoire. Wat verder nemen we opnieuw de eerste straat rechts, de Chemin des Bois. Deze straat brengt ons langs een Duits militair kerkhof. Vanaf hier kom je opnieuw wegwijzers van de route tegen. (Toerisme Leiestreek liet bij publicatie van dit blogartikel weten dat ze de missing links in de bewegwijzering zo snel mogelijk zouden herstellen).

Op het Duitse kerkhof liggen 2.498 Duitse soldaten begraven. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was deze regio in Duitse handen. Onder andere van hier uit probeerden de Duitsers doorbraken richting Ieper te forceren.

Wervicq-Sud en Wervik waren tot 1713 één stad. Het Verdrag van Utrecht – een verdeling van West-Europa onder de toenmalige grootmachten – maakte daar een einde aan. De stad werd in twee gedeeld met de Leie als natuurlijke grens.

Het Verdrag van Utrecht is het eindpunt van wat al in 1659 was ingezet. Beetje bij beetje kwamen delen van wat nu Frans-Vlaanderen is bij Frankrijk terecht. Dit door de oorlogen van de koning Lodewijk XIV, de Zonnekoning.

Genieten van het landschap

In Frans-Vlaanderen is het rustig fietsen. Afgezien van die paar keer dat je een drukke baan moet oversteken, volgen we meestal kalme plattelandsstraatjes.

Waar in West-Vlaanderen de wegwijzers met zorg zijn geplaatst, moet je in Frans-Vlaanderen soms wat beter uit je doppen kijken. Soms staan ze laag-bij-de-grond, dan weer verscholen tussen het struikgewas.

Na de drukke D945 voor de tweede keer te hebben overgestoken, moet je een korte beklimming nemen. De eerste straat rechts is de Chemin de Blanderisse. Vlakbij twee bunkers in een weide krijg je een prachtig panorama op de Leievallei (punt 6 op de kaart). Geniet je liever al zittend, dan blijf je even afdalen tot aan de zitbank op een rustig kruispunt van wegen.

Bezoek aan kinderboerderij

Via een grindpad naast een paardenranche komen we in Halluin – Halewijn in het Vlaams. Aan restaurant Le Hurlevent, op de D149 gaan we naar links in de dalende Chemin d’Eau. Het bord zit goed verstopt in de struiken. Daal niet te snel, want op het einde van dit straatje moet je de drukke D191 oversteken. De route neemt meteen rechts een onverhard pad.

Wacht nog even met dit pad te nemen en fiets rechtdoor tot aan de Ferme du Mont Saint-Jean (punt 7 op de kaart). Deze kinderboerderij met restaurant, café en speelplein is elke dag open. Je kan er vrijuit de tuin met zijn vele boerderijdieren bezoeken.

Het grindpad leidt ons langs het mooie Espace naturel du Colbras. Terug in de bewoonde wereld passeren we een voormalige spoorwegbedding – nu een wandelpad – waar tot in de jaren ’70 nog treinen reden.

Taalvirtuozen

Via een klein niemendal-straatje – Chemin de Reckem – sta je plots weer in België, zonder enige waarschuwing. In een zijstraatje van de Murissonstraat stappen we binnen bij Uitgeverij Ons Erfdeel (punt 8 op de kaart). De uitgeverij is niet zomaar te bezoeken, maar wij konden onze nieuwsgierigheid niet bedwingen.

Het vlaggenschip van de uitgeverij, het magazine Ons Erfdeel, viert in 2017 zestig jaar. Het werd in het leven geroepen door schrijver-dichter Jozef Deleu. Wat ooit begon als een Nederlandstalig tijdschrift voor Frans-Vlaanderen groeide al snel uit tot een tijdschrift die de Nederlandse taal en cultuur wil promoten. “De uitgeverij focust zich na al die jaren nog steeds op zijn kerntaak”, zegt adjunct-uitgever Dirk Van Assche. Ons Erfdeel geeft boeken uit, organiseert evenementen over het Nederlands in het buitenland en onderhoudt vier weblogs: Ons Erfdeel in het Nederlands, Septentrion in het Frans, The Low Countries in het Engels en de tweetalige blog De Franse Nederlanden.

“Bovenal is Ons Erfdeel een uitgeverij. “Het eerste boek dat we uitgaven, ‘Wat is Nederlands’, in de jaren tachtig verscheen ondertussen in 24 talen en op 300.000 exemplaren.” Van Assche tovert het ene na het andere boek tevoorschijn: ‘Het Rivierboek’, ‘Het Verenigd Koninkrijk’, ‘Un Grand Cru’ (een verzameling van vijftig gedichten), enzovoort. De auteurs zijn niet van de minste. Alle hebben naam en faam binnen de academische of literaire wereld. Illustratrice en woordkunstenares Joke Van Leeuwen vond ook onderdak in de uitgeverij met haar grappige kinderboeken ‘Tikken tegen de maan’ en ‘waarom een buitenboordmotor eenzaam is’. We staan er hier zo uitgebreid bij stil omdat het mede te danken is aan ‘Ons Erfdeel’ dat Frans-Vlaanderen waar we net zijn doorgefietst geen totaal onbekende regio is. Ze hebben in meerdere publicaties aangetoond dat ‘grenzen’ in taal en cultuur kunstmatig opgeworpen barrières zijn. De uitgeverij heeft er zijn missie van gemaakt de muren tussen culturen boek voor boek te slopen, zonder daarbij een standpunt in te nemen.

 

Zwalpen in de Dronkaardstraat

Het pad achter de uitgeverij volgt de grenslijn. Op het einde van het pad draai je naar rechts in de Rue du Dronckaert terug Frankrijk in. Leuk dat zich net in deze straat een authentiek restaurant met lekkere streekbieren bevindt.

De Rue du Dronckaert is onderdeel van de vroegere heirweg van Gent naar Atrecht. Ze is kilometers lang te volgen van Kortrijk naar Rijsel, maar wordt in Lauwe en Marke wel onderbroken. De Rue du Dronckaert is een van de bekendste smokkelaarsstraten van het land. Hier denken we onwillekeurig aan de fantastische film Rien à Déclarer (2010) van Dany Boon, met onder andere Benoît Poelvoorde als dolgedraaide kommies in de hoofdrol:

 

We volgen de Rue du Chemin Vert tot aan de grensovergang van de E17. Snackbar Inter, bekend van de vrt-serie Bevergem, heeft betere tijden gekend tot 1993. Sindsdien ging het hier bergaf. In 1993 werd de grenspost afgeschaft.

Toch staat vandaag aan de Belgische kant van de grens een kilometerslange file. Af en toe wordt een wagen gecontroleerd. Uit vrees of om de burger tevreden te houden? Wij hopten al de hele namiddag over de grens, zonder enige vorm van controle. Wie snode plannen heeft, zal de snelweg niet nemen…

De Grenspostwegel slingert zich door de velden. Nog even een stevige beklimming in Lauwe. Boven zie je op je rechterkant – aan de overkant van de E17 – het betonnen monument ‘De Sjouwer’ uit 1974. Het staat symbool voor al die grensarbeiders uit West-Vlaanderen die tussen 1930 en 1960 zware seizoensarbeid – ‘in den ast’ – verrichtten in Noord-Frankrijk.

(Marijn Follebout, 13 mei 2016)

Wat vind jij van de Kommiezenroute? Laat het hieronder gerust weten.

 

De Kommiezenroute kruist:

*Wandelroutes:

– Du Kluit Put à la Lys (13 km) in Halluin (FR)

– Erfgoedwandelroute in Menen (3,8 km) – aangeduid met klinknagels

– Circuit de la Montagne (9,2 km) in Wervicq-Sud

– Circuit Auger de Bousbecque (11,4 km) in Bousbecque

– Smokkelaarspad in Halluin en Rekkem (11 km)

*Fietsroutes:

– Goedendag route in Aalbeke (49 km)

– LF6 in Lauwe (360 km)

– Pionier ’14 – ’18 in Wervik (38 km)

*Ruiterroute:

– Roterij ruiterpad in Aalbeke (14 km)

*Autoroute:

– Pionier route in Wervik (75 km)

 

Fiche van Kommiezenroute:

Positief:

• Toffe route met veel afwisseling
• De vele trage wegen in Frans-Vlaanderen zijn een absoluut pluspunt
• Mooie panorama’s in Frans-Vlaanderen
• Enkele musea en kinderboerderij
• Voldoende leuke horeca

Negatief:

• Zwak bewegwijzerd in Frans-Vlaanderen