Natuurpad Lovenhoek: laat je omarmen door de stilte

Tussen Pulle en Vorselaar in de Antwerpse Kempen ligt het vergeten natuurgebied Lovenhoek. Ooit stonden hier zeventien boerderijen en een café, nu is het een veelzijdig en verrassend stuk natuur dat beheerd wordt door Natuurpunt. In 2017 won het Natuurpad de verkiezing ‘wandeling van het jaar’ in de provincie Antwerpen.

Verrassing om de hoek: De kracht van de Molenbeek

Overal in Vlaanderen en Brussel kom je Molenbeken tegen. De weinig originele naam duidt er op dat langs de oevers ooit watermolens stonden. Ook door Lovenhoek stroomt een Molenbeek, en wat voor één. Hij kleurt regelmatig buiten de lijntjes en zet dan de hele omgeving blank. De knuppelpaden zijn hier niet voor niets met veel zorg aangelegd. In een 90°-bocht staat een robuuste bank met uitzicht op een weide en de beek. Topplek om je een te voelen met de natuur.

Kaart van de wandeling

Voor je vertrekt

*Gratis parking: Pallaaraard, ter hoogte van huisnummer 34B, in Vorselaar. Parkeren langs de kant van de zandweg.

*Start: Volg vanaf wandelknooppunt 82 naar links in de richting van wandelknooppunt 81 via de Heirbaan. Pik aan een houten picknicktafel van Natuurpunt in op de wandeling.

*Afstand: 5,5 km

*Volg de zeshoekige bordjes met oranje driehoek

*Stevig schoeisel is aangeraden. Niet geschikt voor kinderwagens en rolstoelen.

*De wandeling is in twee richtingen bewegwijzerd. Wij raden de wijzerzin aan. Aan picknickbanken geen gebrek onderweg, aan cafés daarentegen…

Uitzicht op hooilanden, dartele paarden en een krachtige Molenbeek. Niet op de foto: het vogelkoor op de achtergrond.

Verkiezing met uitstraling

Toerisme provincie Antwerpen laat wandelaars elk jaar een keuze maken uit een shortlist aan wandelingen. Die met de meeste stemmen wint. De winnaar van de populariteitstest wordt halfweg augustus bekend gemaakt en mag zich de maanden nadien verheugen op een stroom aan bezoekers. Het werkt, want de verkiezing werkt als een magneet. De wandelingen zijn stuk voor stuk pareltjes. We hadden het eerder al over de Hobokense Polderwandeling (2016) in Antwerpen en de Talanderwandeling (2014) in Arendonk.

Een knuppelpad in het moerasbos zorgt voor droge voeten.

Dennenbos verdwijnt stilaan

En nu snel het lover van de Lovenhoek in, een prachtig natuurgebied in beheer van Natuurpunt, vol verborgen hoekjes en kantjes.

In de negentiende eeuw werden de Kempen massaal beplant met dennen. Het hout was bedoeld voor de verwarming en voor de steenkoolmijnen. De zand- en heidegronden verdwenen op veel plaatsen. “In deze donkere, eentonige en voedselarme bosbestanden komen weinig soorten voor”, stelt Natuurpunt. Vandaar dat ze stap voor stap dit gebied omvormen naar een gemengd bos waar zomereik, beuk en lijsterbes voorkomen en waar ruimte is voor open plekken. “De variatie aan bomen en planten trekt nieuwe soorten aan.” Het zal nog jaren duren voor we hier – en op veel andere plekken in Vlaanderen – de vrucht van deze arbeid zullen zien. Aan de andere kant is het ook jammer, want een dennenbos in de Kempen heeft een typische geur. Heerlijk om die op een zonnige herfstdag als vandaag op te snuiven.

Lovenhoek is een druk bevolkt vogelgebied. Je wordt er constant nagefloten.

Illegale jeneverstokerij

Het wandelpad wurmt zich tussen de bomen. Het zachte boskleed zorgt voor een natuurlijke vering. Links en rechts zien we poelen waar soorten als de kamsalamander hun biotoop hebben. Een tiental boomklevertjes klauteren opgewonden langs een eikenboom. Het is hoopgevend dat deze vogelsoort zich hier genesteld heeft.

Een vlakte vol varens duidt op de kap die massaal heeft plaats gevonden. De verkoop van het hout leverde voldoende financiële middelen op voor de aanpak van de rest van het natuurgebied. Een rustbank kijkt uit over ‘nieuwe’ heide die volgens Natuurpunt binnenkort weer paars zal kleuren.

Nu een vlakte vol varens, binnen enkele jaren weer heide volgens de vrijwilligers van Natuurpunt. Een landschap in verandering is net zo interessant als het resultaat.

Centraal in het natuurgebied liggen de restanten van het ooit bloeiende landbouwgehucht ‘Lovenhoek’, tot voor enkele jaren in handen van de adellijke familie Van de Werve. Waar begin twintigste eeuw nog zeventien boerderijen actief waren, resten een gerenoveerde schuur, een witte kapel en twee witte huisjes. Kerkwegels verbinden het gehucht met de centra van Vorselaar en Pulle. Verder is er geen link met de buitenwereld. In de Tweede Wereldoorlog verborgen weerstanders – waaronder graaf Van de Werve – zich er voor de Duitsers. Let nabij de opgeknapte schuur ook op de monumentale eikenbomen die rond de weide staan.

Kasteelheer Gaëtan Van de Werve had zijn kasteel ter beschikking gesteld aan Winterhulp, een liefdadigheidsorganisatie dat onder toezicht stond van het Rode Kruis. Maar tot zijn grote verbijstering nam de SS-jeugd zijn intrek in het kasteel. Toen de Vlaams-nationalistische voorman August Borms op het Krabbelshof een lezing kwam geven voor de SS-jongeren, hees Van de Werve als verzetsdaad de Belgische driekleur. Na deze daad sloeg hij op de vlucht en verborg hij zich bij ‘zijn’ boswachter op de Lovenhoek. Na de oorlog liet Van de Werve zijn kasteel opblazen door het Belgisch leger omdat hij vond dat het te veel bezoedeld was door wat er in de oorlog was gebeurd…

De opgeknapte schuur als enige getuige van wat ooit een landbouwgehucht was.

Bos met historische randen

Interessant aan de wandeling is dat er regelmatig pancartes zijn met wat info. We zouden anders nooit geweten hebben dat we een stuk bos passeerden aan de Pulderdijk die er al stond in 1775 toen graaf de Ferraris Vlaanderen in kaart bracht.

Een recent onderzoek van een VUB-professor bracht aan het licht dat er wel meer van die plukjes bos in Vlaanderen bestaan die al sinds 1775 bebost zijn, maar dat dit gewoon niet gekend is. Vaak ook niet door de buurtbewoners.

Een politierechercheur op rust fietst ons voorbij. Na een carrière bij de moord-, drugs- en prostitutiebrigade wijdde hij de rest van zijn leven aan de schoonheid van de natuur. De spraakwaterval wijst ons op een specht. Blijkt dat in dit historisch stukje bos wel vijf spechtensoorten leven. Mooi zo.

Net voor een stenen brug staat een houten picknicktafel. Naast de picknicktafel leidt een vlonderpaadje even af van de route richting een door mensenhanden aangelegd heuveltje. Hier krijgen we een mooi uitzicht op het beschermde natuurgebied waar wandelaars geweerd worden. Vooral in het voorjaar vliegen vogels hier af en aan. Het is een geliefkoosde plek voor ornithologen die ongestoord hun gevleugelde vrienden willen gadeslaan.

Beekje met pit

Vanaf Boskant volgen we de Molenbeek over een lange afstand. Het is het mooiste stuk van de wandeling. De flink uit de kluiten gewassen beek meandert door het natuurgebied. Vooral na een regenbui komt het water hoog te staan. Vlonderpaden zorgen voor droge voeten. De stilte omarmt ons helemaal. Aan een brede bocht van de Molenbeek staat een strategische zitbank. Paarden grazen in de verte en zwaluwen maken plezier op een natte weide. Waar de beek weer wegdraait, betreden we een mysterieus dennenbos. Achter elke boom schuilt een struikrover. Dieper in het bos glanzen enkele poelen. Het sluitstuk van de tocht passeert Gallowayrunderen. Ze zijn gewend aan bezoekers.

De banken langs het Natuurpad staan telkens op strategische locaties. Rustmomentjes bij de vleet.

Als uitgeleide van deze reportage wil ik je nog even meenemen naar de ‘making off’, achter de schermen. Het natuurpad Lovenhoek is een prachtwandeling. Ik stapte ze twee keer, maar met een geldige reden. Bij de eerste passage kwam ik simpelweg te weinig wandelaars tegen. En voor een reportage over een wandelroute heb je wandelaars nodig… Het stille decor is belangrijk, maar een beeld heeft ook actie nodig. Dus speelde ik zelf de ‘toevallige voorbijganger’. Ik pootte mijn camera neer, zette de zelfontspanner aan, spurtte naar een plekje in het oog van het toestel en zette het op een ‘wandelen’…. Een trucje die ik sindsdien wel vaker toepas tijdens wandel- of fietstochten waar zich geen kat vertoont.

(Marijn Follebout, 14 september 2017)

Wat vind jij van het Natuurpad Lovenhoek? Laat het hieronder gerust weten.