Een grote groep kok- en zwartkopmeeuwen wordt opgeschrikt door een laag overscherende slechtvalk. Het schouwspel is indrukwekkend. De slechtvalk maakt er een spelletje van. Natuurkenner Dirk Draulans is in de wolken. We bevinden ons in zijn biotoop, in de polders van Doel waar waardevolle natuur hand in hand gaat met de dagelijkse bedreiging van de havenuitbreiding. Hij schreef er zelfs een boek over, ‘In de Putten’. “Mijn meest persoonlijke boek ooit”, aldus Draulans.
Verrassing om de hoek: Erfgoed met een reden in het PolderMAS
In het gehucht Ouden Doel troont Draulans me mee naar het PolderMAS van archeoloog Benjamin Vergauwen en zijn vrouw Katrien Doggen. Een rariteitenkabinet voor de een, een warme ontmoetingsplek voor de ander. Ik kies voor het tweede. Schuif mee aan de lange tafel en laat je begeesteren door het enthousiasme van meester-verteller Benjamin. Hij ziet het erfgoed als een middel om het met onteigening bedreigde gehucht te redden. Niet zomaar een verzameling “verloren woorden”, zoals hij het zelf zegt. “Vier jaar geleden kregen wij te horen dat Ouden Doel moet verdwijnen om er een natuurcompensatiegebied van te maken. Het PolderMAS is ons platform om aan de wereld duidelijk te maken dat Ouden Doel wel degelijk een cultuurhistorisch nut heeft.” Vraag in het PolderMAS zeker naar de wandelroute Kapellekespad (9 – 18 km), een wandeling die door Vergauwen en zijn vrouw nieuw leven werd ingeblazen. Het biedt een mooi beeld van het conflictlandschap in de polders van Doel.
Liefde voor natuur
Bioloog en vogelkenner Dirk Draulans (60) neemt je met ‘In de Putten’ (uitgeverij Polis) een jaar lang mee op ontdekkingstocht in de polders van Doel. Elk hoofdstuk wordt opgevat als een cursiefje waar hij het bredere verhaal van zijn liefde voor de natuur aan ophangt. De Knack-journalist heeft een missie: de lezer overtuigen van de waarde van deze natuurcompensatiegebieden die vaak in het brandpunt van het conflict liggen door de uitbreiding van de haven. Als een antropoloog ontleedt hij de kleine kantjes en gezinsperikelen van de gevleugelde bewoners van de Scheldepolders. Het boek leest als een oorlogsreporter die standpunt inneemt, vlot, scherp en met veel zin voor humor. Draulans op zijn best.
Natuurcompensatiegebieden
Vandaag neemt hij me mee in ‘zijn’ polders voor een wandeling rond de Doelpolder Noord, “een van de meest waardevolle vogelgebieden van Vlaanderen”. Gewapend met een verrekijker om de hals en een groter exemplaar op stelten trekken we de natte weiden in. We starten aan de parking van de infokeet van het Hedwige-Prosperproject. Tegen 2019 zal dit 465 hectare grote onteigende stuk grond een getijdennatuur vormen. Onze aandacht gaat uit naar de polder aan de andere kant van de dijk, de Doelpolder Noord. Ook hier zijn er plannen om het natuurcompensatiegebied uit te breiden. Vanaf de parking wandelen we via Zoetenberm naar beneden tot aan het wandelpad net achter de dijk die de grens vormt tussen de Doelpolder en de landbouwakkers. Het gras staat hoog en is nat. Een distelvink! Een groepje kneus! Een leeuwerik!
Dirk Draulans: “Ik blijf de natuur tot mijn laatste snik verdedigen.”
Rover met lef
Aan de eerste vogelkijkhut installeert Draulans zijn kijker. Hij is in zijn sas. We zie lepelaars vissen en slobeenden genieten van de rust. Plots daalt een stilte neer over de grote groep kok- en zwartkopmeeuwen. “Er moet een roofvogel in de buurt zijn.” Draulans ogen flitsen alle kanten op. “Een slechtvalk, daar!” Hij wijst middenin de groep vogels die nu alle kanten op vliegen. Het schouwspel is indrukwekkend. De slechtvalk scheert meermaals voorbij. Even snel als hij gekomen is, verlaat hij het toneel. “Deze slechtvalk komt waarschijnlijk van de kerncentrale. Daar hangt een bak waar ze broeden. Het stemt me altijd gelukkig als ik grote rovers zie verschijnen in een natuurgebied. Dat wil zeggen dat het gebied op goede weg is.”
Dirk Draulans: “Het stemt me gelukkig als ik een rover zie verschijnen.”
Kanon zonder effect
We wandelen verder op het graspad en steken de Oostlangeweg over. Een kanon op de akker naast ons laat van zich horen. “Dat heeft geen enkel effect”, zegt Draulans die in zijn boek getuigt over zijn minder goede verstandhouding met de plaatselijke boeren. Citaat van pagina 214: “De doorsnee boer wil niet luisteren naar wat mensen met meer verstand van de natuur te zeggen hebben.” Terug naar het kanon. “Vogels zijn niet dom, hé. Ze weten allemaal dat daar voedsel te vinden is. De eerste keer verschieten ze, de tweede keer blijven ze gewoon zitten. Het kanon jaagt enkel de omwonenden in de gordijnen.”
Vriend Fernand
Vanuit de tweede vogelkijkhut spotten we een Indische gans en heel wat grutto’s. Citaat van pagina 101: “De grutto is om meerdere redenen een van mijn lievelingsvogels (…).” De vogel die ook de cover van zijn boek siert, vind je vooral in het voorjaar in de Scheldepolders. We hebben het over de mogelijke komst van het Saeftinghedok, een plan dat al sinds begin jaren ’70 als een doemkleed over de regio hangt. Wegens een arrest van de Raad van State is het weer op de lange baan geschoven, maar vraag is of ook de natuurcompensatieprojecten voor het Saeftinghedok op de lange baan moeten geschoven worden? Als het er van komt, zal ook Draulans moeten verhuizen. “Ik heb nog nooit zo graag op een plaats gewoond als nu. Maar in mijn hart ben ik een zwerver, dus als ik er ooit weg moet, dan is het zo. Ik vind het vooral jammer voor mijn buren die daar al hun hele leven wonen.” De aanleg van het Saeftinghedok vindt hij absurd. “Als zelfs iemand als Fernand Huts van Katoennatie zegt dat het Saeftinghedok totaal geen nut heeft, dat het enkel tot een nieuw verkeersinfarct zal leiden rond de Antwerpse Haven… dat zegt toch genoeg?”
Dirk Draulans: “Zelfs Fernand Huts van Katoennatie is tegen de komst van het Saeftinghedok.”
Natuurpunt is nieuwe Gezinsbond
Aan het eind van het graspad gekomen draaien we naar links op de Paardenschor. Op het dijkpad waait het hevig. Aan de overkant van de Schelde toont de haven zich in volle glorie. Een mooi contrast met de rust aan de andere kant van de dijk in de Doelpolder. Ik werp hem de geuzennaam ‘groene fundamentalist’ voor de voeten. “Ik kan er inkomen dat sommigen dat van mij vinden, maar het klopt niet. Ik vind ook niet dat het gehucht Ouden Doel weg moet om het natuurcompensatiegebied uit te breiden.”
We passeren het eerste huis van Ouden Doel. Het zou binnen enkele jaren door Natuurpunt worden ingericht als Natuurhuis. “Natuurpunt levert fantastisch werk”, zegt Draulans. “Het levert hen niet altijd sympathie op van de Boerenbond en consoorten. Ze zitten vaak in de hoek waar de klappen vallen. Hun beste zet ooit was natuur toegankelijk maken voor de gewone man als jij en ik. Daardoor is Natuurpunt nu een soort Gezinsbond geworden.”
Erfgoed als strijdmiddel
In Ouden Doel houden we halt aan het PolderMAS, een verzameling memorabilia uit de polders rond Doel. Erfgoed als actiemiddel, ter bescherming van Ouden Doel. Iedereen voert de strijd op zijn manier.
Benjamin Vergauwen in zijn PolderMAS: rariteitenkabinet of ontmoetingsplaats van gelijkgezinden?
Bij het verlaten van Ouden Doel nemen we de dijk van het Hedwige-Prosperproject die ons terug tot de infokeet leidt. Citaat van p. 301: “Naar welke vogels zal een kloon van Dirk Draulans in 3000 in de streek kijken (…).” Net 60 geworden, maar nog steeds strijdvaardig. “Ik zal de natuur altijd blijven verdedigen”, zegt hij. “Natuur is een belangrijke factor die niet in economische waarde valt uit te drukken, maar waar wel degelijk rekening mee moet gehouden worden.” We passeren een grijze ornitholoog die vanuit zijn wagen vogels zit te spotten. Draulans tovert zijn breedste glimlach tevoorschijn. De man negeert hem. Gênant! Draulans wuift het weg. “Ik schilder een vriend van hem in mijn boek af als een ‘wat wereldvreemde professor’ (op pagina 298, red.). Niet verwonderlijk dat hij een beetje kwaad is op mij.”
(Marijn Follebout, 25 april 2016)
Enkele praktische punten
Wandeling: 4,5 kilometer, niet bewegwijzerd.
Start: Parking infokeet Hedwige-Prosperproject (Zoetenberm 6A, Doel). De infokeet is open op weekdagen van 8.30 tot 16.30 uur.
Beschrijving: Wandel vanaf de parking naar beneden, Zoetenberm volgend. Neem links het wandelpad net achter de dijk die de afscherming vormt van Doelpolder Noord. Blijf het graspad rechtdoor volgen als je de geasfalteerde Oostlangeweg kruist. Je passeert twee vogelkijkhutten. Het pad brengt je tot aan de Paardenschor. Sla hier linksaf op de geasfalteerde weg. Je kan kiezen om de dijk bovenaan te volgen (veel wind, maar prachtig uitzicht) of in de beschutting van de dijk te wandelen. Volg de straat tot in het gehucht Ouden Doel. Voorbij het gehucht volg je rechts de geasfalteerde weg bovenaan de dijk van het Hedwig- Prosperproject. Je komt uit aan de infokeet waar onderaan de dijk de parking is.
Neem je tijd in de vogelkijkhutten of vanop de Paardenschor om uitgebreid de vogels te spotten. Hoe langer je kijkt, hoe meer je er zal ontdekken. Dirk en ik deden er 2,5 uur over.
Laarzen of stevig schoeisel vereist.
Niet geschikt voor rolstoelen of kinderwagens.
Met gids: Dirk Draulans gidst op aanvraag groepen in de Scheldepolders. Info: dirk.draulans@knack.be
Nog niet genoeg van Doel en zijn omgeving? Dan kan je misschien nog de fietstocht ‘Elf Kleine Tussenstops’ doen. Aanrader!
Wat vind jij van deze wandeling? Zelf veel vogels gespot? Welke? Laat het hieronder gerust weten.
