Het echte Scherpenheuvel ervaar je enkel in het weekend, als het er razend druk is en grote groepen pelgrims worden verwelkomd door de fanfare. De Pelgrimswandeling (12,4 km) is meer dan een pad vol geloofsbelijdenissen, het dompelt je onder in de gewijde wereld van het Hageland. Rust en erfgoed vind je in Zichem waar je vanop de Maagdentoren een prachtig uitzicht hebt over de streek.
Verrassing om de hoek: Verminkte maagdentoren
Op 1 juni 2006 stortte een deel van de veertiende eeuwse Maagdentoren in. Een ramp, want de monumentale donjon kon niet meer in oorspronkelijk staat hersteld worden. Het enorme gat werd gedicht met grijze baksteen. Sindsdien kan je de toren in het weekend en in juli en augustus dagelijks, van 10 tot 17 uur, beklimmen. Boven heb je een prachtig uitzicht over de Demervallei. Volgens de overlevering zou Rosita, de dochter van de heer van Zichem, zijn opgesloten in de bovenste kamer van de toren. Ze was verliefd op een gewone soldaat en dat was niet naar de zin van haar vader. Rosita moest en zou maagd blijven, vandaar de naam ‘Maagdentoren’.
Praktisch
De Pelgrimswandeling (12,4 km) is geen pittige wandeling, maar wel een met veel en voldoende afwisseling. De wandeling gaat vooral via verkeersvrije wegen langs akkers en door bosrijk gebied in het wandelnetwerk De Merode. De rust van Zichem staat in schril contrast met de drukte aan de Basiliek van Scherpenheuvel. Het is net dat wat de Pelgrimswandeling zo charmant maakt.
Wij parkeerden op de gratis parking Mariahal (Spordel, Scherpenheuvel). Bij extreem drukke dagen in Scherpenheuvel kan de parking naast de kerk van Zichem een alternatief zijn. Pik dan in op knooppunt 135. We raden aan geen gebruik te maken van de betalende weekendparkings in Scherpenheuvel.
Vanaf parking Mariahal volg je knooppunten 244 => 148 => 140 => 120 => 209 => 283 => 141 => 136 => 375 => 135 => 134 => 208 => 138 => 383 => 139 => 406 => 137 => 244.
De wandeling volgt vlot toegankelijke verharde en niet-verharde wegen. Bij mooi weer is de wandeling doenbaar met rolstoel en kinderwagen.
Even opletten op volgende punten
– Start: Halverwege parking Mariahal brengt een houten brugje je naar de tuinen achter de Basiliek. De wandeling begint en eindigt hier. Ga meteen na het oversteken van het bruggetje naar links en volg knooppunt 244.
– Richting knooppunt 209: Aan het einde van de Wezelstraat ga je linksaf. De wegwijzer staat goed verborgen achter een haag.
– Richting knooppunt 141: In een bocht van de Van Thienwinckelstraat moet je linksaf (is goed aangegeven) en direct daarna moet je het kleine voetpad rechts inslaan (is niet goed aangegeven).
– Aan knooppunt 138: Neem het linkse pad naast de haag richting de voetbalvelden van FC Zichem. Negeer het rechtse voetpad.
Autowijding in Scherpenheuvel
Met 800.000 bezoekers per jaar is Scherpenheuvel het drukst bezochte bedevaartsoord van België. In het weekend is het er over de koppen lopen, maar net dan leer je het echte Scherpenheuvel kennen. De wandeling begint in de tuin van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek.
De tuin van de basiliek.
Hier hebben we een mooi zicht op de koepel met zijn 298 vergulde sterren. Naast de Basiliek staat een priester een auto te wijden “heer, zegen deze wagen opdat hij veilig onze wegen mag berijden”…
Al eeuwenlang komen pelgrims naar Scherpenheuvel. Het is begonnen met de verering van een Mariabeeldje in een oude eikenboom. Aartshertogen Albrecht en Isabella – beiden oerkatholiek – zagen wel iets in dit bedevaartsoord als tegengewicht voor al die protestantse ketters die begin zeventiende eeuw zoveel mensen wisten te verleiden. Onder hun impuls werd de zevenhoekige stad Scherpenheuvel gebouwd in 1610. Je kon er enkel wonen als je kon bewijzen dat je een goed katholiek was. Jezuïeten organiseerden regelmatig soldatenbedevaarten naar Scherpenheuvel waardoor de plaats ook in het buitenland – tot in Spanje – bekend werd.
Veel mensen komen in Scherpenheuvel een kaarsje branden.
De terrassen zitten overvol. De kraampjes op het Isabellaplein verkopen religieuze prullaria, kaarsen en streekproducten. Wil je alle streekproducten van het Hageland ontdekken? Stap dan binnen in Heerlijk Hageland, in de Basilieklaan 13, recht tegenover de toeristische dienst. Tijdens de wandeling passeren we tussen knooppunten 120 en 209 de wijngaarden en woonwagen waar regelmatig degustaties plaats vinden van Heerlijk Hageland.
Caravans met zwaar verleden
We stappen over de voormalige spoorwegbedding ‘Het Boemelke’. Via deze lijn werden tot begin jaren ’70 groepen pelgrims naar Scherpenheuvel gebracht. Nu is het een aangename wandel- en fietsweg.
Een holle weg, de Klottebergstraat, brengt ons tot aan de rand van de Demerbroeken, een Zichems natuurgebied aan de Demer. We volgen knooppunt 141 waarbij we het moerasgebied links van ons houden. Het kleine pad loopt naast ‘koterij’, verlaten caravans en weekendhuisjes met een zwaar verleden.
De wandeling loopt voor een groot deel via trage wegen.
Dorp van De Witte
Voor de uit ijzerzandsteen opgetrokken Sint-Eustachiuskerk van Zichem prijkt een standbeeld van schrijver Ernest Claes met ‘De Witte’, een van zijn romanpersonages, op zijn schouders. De Zichemnaar schreef vaak over zijn geboortedorp. Hij heeft er een eigen gratis museum (Ernest Claesstraat 152, ligt een eindje stappen van onze wandeling. Volg de N212 tot aan het museum).
De Witte werd in 1934 voor de eerste keer verfilmd door Jan Vanderheyden. In 1980 maakte Robbe de Hert ook een filmversie van de roman van Claes. Het werd een instant-bioscoopsucces. In deze trailer herkennen we verschillende markante locaties in Zichem (vanaf 21 seconden):
Vanop de rustbanken aan de Demer naast de kerk hebben we een mooi zicht op de watermolen. Op de markt van Zichem (knooppunt 35) raden we vooral het no-nonsense café ‘De Heren van Zichem’ aan. Ze schenken hier elf trappisten (!) en het lekkere huisbier ‘Heer van Sichem’ (6,2°). Gesloten op maandag.
De markt van Zichem is a-typisch. Het is een grote grasvlakte met in het midden een kiosk. Echt rustig is het er niet. Er passeert nogal veel verkeer op de drukke N212.
De markt van Zichem is een grote grasvlakte.
Een toren van aanzien
Op het einde van de markt nemen we de Bruulstraat – of het Manuken Pispad zoals een ludiek bordje doet vermoeden. Het kleine straatje brengt ons naar het park rond de Maagdentoren. Om de grens tussen het graafschap Loon en het hertogdom Brabant te markeren, werd deze alleenstaande donjon eind veertiende eeuw aan de Demer opgericht. In vroeger tijden lag tussen de markt van Zichem en de cilindervormige donjon ook een waterburcht. De gerestaureerde toren is pas sinds september vorig jaar open voor het publiek.
In het weekend kan je de Maagdentoren vrij bezoeken.
De Maagdentoren werd in 1383 gebouwd in opdracht van Reinier II van Schoonvorst, heer van Zichem. De bouw van de toren duurde tien jaar. Er werd bruine ijzerzandsteen gebruikt. Vele gebouwen in het Hageland zijn opgetrokken in ijzerzandsteen. De man kon niet lang genieten van zijn woontoren, want in 1398 werd hij op beschuldiging van moord uit al zijn functies gezet en moest hij zijn eigendommen verkopen.
De Maagdentoren werd door de Spaanse troepen in de Tachtigjarige Oorlog (1568 – 1848) lelijk toegetakeld door hun kanonnen. Later deed de toren dienst als gevangenis en nog later als koeienstal. Begin twintigste eeuw sloeg een bliksem een groot gat in de toren.
In 1962 werd de toren ‘beschermd’. Wat heet beschermd als op 1 juni 2006 bijna een vierde van de toren kan instorten? Pas daarna werden ingrijpende herstelwerkzaamheden uitgevoerd, mede dankzij de jarenlange inzet van vzw Red de Maagdentoren. Het gapende gat werd met grijze Kolumbasteen gedicht.
De knooppuntenwandeling draait via de Demer rond de Maagdentoren.
Zicht op de Demer vanuit de Maagdentoren.
Paardenkerkhof
Voorbij de voetbalvelden van FC Zichem stappen we opnieuw op een oude spoorwegbedding. De koepel van de basiliek van Scherpenheuvel blinkt al in de verte. Een trage weg met de jolige naam ‘Peerdskerkhofstraat’ brengt ons door de akkers tot aan de andere kant van de vallei. Het voetbalterrein van KWB Scherpenheuvel geeft aansluiting op parking Mariahal, vertrekpunt van onze route.
(Marijn Follebout, 1 mei 2016)
Wat vind jij van de Pelgrimswandeling? Laat het ons hieronder gerust weten in een reactie.
Fiche Pelgrimswandeling
*Positief:
– Regelmatig trage wegen
– Verrassend landschap
– Voldoende afwisseling en variatie, cfr. Drukte Scherpenheuvel – rust in de nabije omgeving
*Negatief:
– Niet aan te raden bij regenweer. Weinig schuilplaatsen. Weinig beleving bij regenweer.
De Pelgrimswandeling kruist:
*Fietsroutes:
– ‘Bos-, Broek- en Heuvelroute op parking Mariahal in Scherpenheuvel. Twee lussen (totaal 37 km). Lus 1 is vlak en 16 km lang. Lus 2 is heuvelachtig en 21 km lang.
*Wandelroutes
– ‘Pelgrims- & Keerskattenwandeling’ (2 kilometer). In en rond Scherpenheuvel. Start aan de overkant van het houten brugje aan parking Mariahal. Keerskatten is de spotnaam die werd gegeven aan de verkoopsters van prullaria en kaarsen rond de Basiliek. Ze klampten pelgrims aan om hun waren aan de man te brengen, net als klauwende katten.
– Erfgoedwandeling (1,6 kilometer): Niet bewegwijzerd. Gratis brochure via toeristische dienst (Basilieklaan 16). Passeert parking Mariahal via voetpad voor het bruggetje. De wandeling toont je hoe Scherpenheuvel ontstaan is en waarom het zo’n aantrekkingskracht blijft uitoefenen op pelgrims.
